رونق اقتصادی بوشهر با جهش صنایع پایین‌دستی پتروشیمی
عبدالمجید کاردانی | عضو اتاق بازرگانی بوشهر
صدور ۲۷۳ جواز تاسیس برای طرح‌های صنایع پایین‌دستی پتروشیمی به حجم سرمایه‌گذاری ۶۸۵ میلیارد تومانی با اشتغالزایی ۵ هزار و ۵۰۰ نفری به همراه ۸۰ پروانه بهره‌برداری با حجم سرمایه‌گذاری ۱۴۰ میلیارد تومان و ایجاد اشتغال هزار و ۹۰۰ نفری از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت بوشهر، این استان را به عنوان یکی از قطب‌های صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در کشور مطرح کرده است.
از زمانی که نفت برای نخستین‌بار در ناحیه «چاه سرخ» قصر شیرین کرمانشاه به سال ۱۲۸۲ کشف و استخراج شد، باید می‌پنداشت که سال‌های بعد در کشور چاه‌های بیشتری کشف و استخراج نفت از آنها انجام شود. از مقوله استخراج نفت که خارج شویم مشتقات نفتی از خود نفت اهمیت بیشتری دارد چراکه دارای ارزش افزوده بیشتری است.
در سال‌های جنگ جهانی دوم کشورهای اروپایی که دارای منابع نفتی بیشتری بودند از توان اقتصادی و به دنبال آن نظامی بیشتری برخوردار بودند چراکه می‌توانستند از آن به‌عنوان اهرم تولید و اقتصاد استفاده کنند. نفت و تولید مشتقات آن علاوه بر اشتغال فراوان، تولید و اقتصاد پویایی نیز به دنبال دارد که شاید مهم‌ترین بخش آن را می‌توان در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی پیدا کرد.
ایران ازجمله کشورهای نفت‌خیز جهان به‌شمار می‌رود که توانسته بخش بزرگی از نیاز بازارهای جهانی را تامین کند. در این میان استان بوشهر به‌عنوان یکی از مناطق نفتی کشور به شمار می‌رود که صنایع پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی استان و سایر استان‌ها را تامین می‌کند. معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت بوشهر در گفت‌وگو با صمت صنایع پایین‌دستی را به عنوان «واحدهای تولیدی که از فرآورده‌های پتروشیمی استفاده می‌کنند» می‌داند. البته باید دانست که صنایع پایین‌دستی از انواع مختلف تشکیل می‌شوند که از دیدگاه وی به واحدهایی که به صورت مستقیم به‌دست مصرف‌کننده می‌رسند مانند انواع قطعات لاستیکی و پلاستیکی، روکش ماشین، وسایل آشپزخانه و... تقسیم می‌شوند.
البته این صنایع در زمینه مواد واسطه‌ای یا همان واحدهایی که مواد اولیه سایر صنایع را تامین می‌کنند نیز فعالیت می‌کنند. در این میان گستردگی تولید انواع محصولات صنایع پایین‌دستی پتروشیمی فراوان است که حسن بحرینی، انواع مواد پلاستیکی و لاستیکی، انواع کامپوزیت‌ها، ظرف‌های یکبار مصرف، رنگ‌ها، حلال‌ها، کود و سموم شیمیایی، شوینده‌های بهداشتی و... را مهم‌ترین اقلام تولیدی آنها می‌داند. اجرای طرح‌های صنعتی در زمینه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی لازمه توسعه این صنعت در استان‌هایی است که صنایع مادر پتروشیمی را دراختیار دارند. صنایعی که در بوشهر با ۲۷۳ طرح صنایع پایین‌دستی که از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان برای آنها با سرمایه‌گذاری ۶۸۵ میلیارد تومانی جواز تاسیس صادر شده و هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند و در صورت راه‌اندازی برای بیش از ۵ هزار و ۵۰۰ نفر به صورت مستقیم فرصت شغلی ایجاد خواهند کرد که به ترتیب در تعداد جوازهای تاسیس ۸درصد، حجم سرمایه‌گذاری ۷درصد و اشتغال ۷درصد نسبت به سال ۹۳ با افزایش همراه بوده، مورد تایید بحرینی است.
لبته وی در تکمیل این سخن بر صدور بیش از ۸۰ پروانه بهره‌برداری از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت برای صنایع پایین‌دستی با مالکیت بخش خصوصی در سال ۹۴ اشاره می‌کند و می‌افزاید: با افزایش ۴ درصد در صدور پروانه بهره‌برداری، ۱۲درصد در حجم سرمایه‌گذاری و ۵درصد در میزان ایجاد اشتغال نسبت به سال ۹۳ و همچنین افزایش روندی که توانسته با سرمایه‌گذاری ۱۴۰میلیارد تومانی برای هزار و ۹۰۰ نفر به صورت مستقیم اشتغالزایی داشته باشند تاکید کرد البته براساس آمار به‌دست آمده از این تعداد واحد، ۲۶ واحد آن غیرفعال است که تا حدود زیادی اشتغال و تولید محصولات متنوع صنایع پایین‌دستی در بوشهر را با چالش روبه‌رو کرده است.
همواره مشکلات مختلف در صنایع و واحدهای تولیدی، معضلات فراوانی را برای تولید ایجاد کرده و می‌کند. مشکلاتی که بر اساس اتفاقات خوشایند و ناخوشایند کشور در سال‌های گذشته خط تولید را دچار رکود کرده بود و حتی در برخی موارد موجب تعطیلی واحدهای تولیدی شد. در سال‌های گذشته کاهش قیمت نفت و صنایع وابسته به آن و رکود در بازار صنایع پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی آن منجر به تعطیلی برخی واحدهای تولیدی این محصولات در استان‌های دارای این صنایع شد که استان بوشهر نیز از این قافله عقب نماند. مشکلاتی که حسن بحرینی تامین مواد اولیه مورد نیاز از بورس یا خرید آزاد را از جمله آنها نمی‌داند و تامین نشدن منابع مالی و مشارکت نکردن سیستم بانک‌ها در تامین منابع مالی واحدهای تولیدی صنایع پایین‌دستی استان را به‌عنوان معضل واقعی صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در نظر می‌گیرد.
این در حالی است که اگر دولت یارانه درنظر گرفته شده برای بخش تولید را به واحدهای تولیدی تزریق کند به طور حتم مشکل تامین نقدینگی و سرمایه در گردش بسیاری از واحدهای تولیدی برطرف خواهد شد. رکود در بازار فروش محصولات واحدهای پایین‌دستی و واردات بی‌رویه محصولات مشابه باعث شده که وی انباشت انواع محصولات تولیدی در انبار واحدهای تولیدی را به‌عنوان یکی دیگر از معضلات این واحدها مطرح کند.
شاید برخی اقدامات اساسی برای رونق تولید در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی بوشهر مانند شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و ارائه آن به سرمایه‌گذاران، تعریف بسته‌های حمایتی از سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی برای ایجاد زنجیره ارزش‌افزوده ازجمله راهکارهایی باشد که معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت بوشهر با توجه به فراوانی مواد اولیه پتروشیمی در استان با نگاهی متفاوت بر آن تاکید می‌کند.
پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی آن به عنوان صنایع مادر به‌شمار می‌روند به همین منظور برای توسعه صنعتی استان بوشهر، ایجاد زنجیره ارزش‌افزوده، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی تکمیل زنجیره صنایع پایین‌دستی پتروشیمی با درنظر گرفتن مشکل استقرار این‌گونه واحدها در استان، تخفیف‌های لازم به منظور تکمیل زنجیره ارزش و معافیت‌های مالیاتی از سوی بحرینی به مسئولان امر در دولت پیشنهاد شد تا بوشهر از رنج این مشکلات رهایی پیدا کند.
