سینه‌زنی بوشهر نمادی از اتحاد و همبستگی / مقتل‌خوانی و تعزیه خوانی نون‌پوشون از مراسم سنتی استان بوشهر
بارگاهی که از سال 78 نوحه‌خوانی را از حسینیه سید الشهدا خارگ آغاز کرده و همزمان در دانشگاه آزاد خارگ و ناحیه مقاومت بسیج سپاه خارگ نوحه‌خوانی کرده است، خاطرنشان کرد: از کودکی به نوحه‌خوانی علاقه داشتم و ذکر حسین(ع) را زمزمه می‌کردم، اما به واسطه همسایگی منزلمان با حسینیه رودباری، گوشم همیشه با نوای دلنشین نوحه‌های بوشهری به ویژه صدای جهانبخش کردی‌زاده آشنا بود.
وی افزود: در سال 77 به صورت اتفاقی یکی از دوستانم در بازار مرا دید و رفتنش به کلاس‌های نوحه‌خوانی را برایم تعریف کرد و مرا به آن کلاس دعوت کرد و برای تماشا به آنجا برد. در همان جلسه اول، نوحه‌ای را که در ذهن داشتم، اجرا کردم و ایشان بسیار تحسینم کرد و گفت از جلسه آینده شما هم بیایید و این جرقه‌ای برای حضور در این عرصه بود و بعد با ردیف‌های نوحه‌ای که از ایشان گرفتم، کار خود را رسماً آغاز کردم و بعد از آن نوارهای کاستی بود که در کنار غلامعباس ابتدایی راهنمای من بودند و از همان زمان روزانه دو ساعت در باغات جزیره خارگ یا در کنار دریا با صدای بلند تمرین می‌کردم و معمولاً سالی یک ضبط صوت به دلیل گوش دادن مکرر نوار کاست‌های نوحه خراب می‌کردم.
بارگاهی با بیان اینکه اولین نوحه‌ای که خواندم «شاه دین گفت به عباس دلاور، زجا برخیز ببین حالم خراب است/علم برگو به دست کی سپارم، بغیر از تو علمداری ندارم» بود، اظهار داشت: استاد حاج مصطفی گراشی الگوی من در مداحی بود و بیشتر از ایشان در نوحه‌خوانی تبعیت می‌کنم و از سبکی که ایشان ابداع کننده آن بودند و در حال حاضر این سبک هم بیشتر در میان مداحان رایج است.
مقتل‌خوانی، طایفه بنی اسد و نون پوشون، از مراسمات سنتی خارگ
بارگاهی اضافه کرد: در گذشته در خارگ نوحه‌های پامنبری و مقتل‌خوانی به عنوان یکی از مراسم‌های سنتی اجرا می‌شد که امروز تنها در حسینیه ملاح‌زاده به عنوان قدیمی‌ترین و سنتی‌ترین حسینیه اجرا می‌شود و هنوز تمامی آداب گذشته خود حتی در نحوه پخت نذری و چای که بر روی خیمه‌های چوبی انجام می‌گیرد و مراسمی مثل شبیه‌خوانی یا همان تعزیه، یزله، قل یا حسین، حجله قاسم، طایفه بنی‌اسد، علم‌گردانی و سیاه‌پوشی و نون پوشون هم انجام می‌شد، نون‌پوشون مراسمی بود که نوزادی را با نیتی خاص در درون نان‌هایی می‌پوشاندند و بعد از اجرای مراسم مذهبی، نان‌ها را با حلوا یا چیزهای دیگر، به عزاداران می‌دادند و آنها می‌خوردند و تقریباً نمونه‌ای از نذری بود.
اجرای مشترک با گراشی، بهترین خاطره
بارگاهی ادامه داد: در سال 81 در پادگان آموزشی آیت‌الله خاتمی سپاه پاسداران یزد که مشغول انجام دوره آموزش نظامی بودیم، مقارن شده بود با ماه مبارک رمضان که یگان‌های اعزامی از هر استان به سبک سنتی خود در شب شهادت امام علی(ع) عزاداری می‌کردند و مداحی یگان استان بوشهر را بنده بر عهده داشتم و خوشبختانه یگان ما به عنوان یگان نمونه در عزاداری انتخاب شد و از دست سردار حسینی فرمانده پادگان لوح تقدیر دریافت کردم و واحدی که آنجا اجرا کردم، یکی از به یادماندنی‌ترین نوحه‌های من بود که هنوز در ذهنم مانده «شام دلتنگیت از نو خاک ماتم بر سر است، دیده‌های دریای خون دل‌ها از آن خونین‌تر است».
وی بیان داشت: از به یادماندنی‌ترین نوحه‌ها نیز اجرای مشترک با حاج مصطفی گراشی در سال 90 در مسجد امیرالمومنین(ع) خارگ بود که نوحه «طفل صغیر عطشانم» و یک اجرای مشترک با کربلایی احمد ابتدایی در امامزاده میرمحمد بود که واحد «ای عزادار حسین بن علی گوش نما» را اجرا کردیم که 2 سال بعد وقتی در سمت شهردار خارگ قرار گرفته بودم و تا حدودی موها و محاسنم سفید شده بود، یکی از مسئولان آشنا در عسلویه آن اجرا را به بنده نشان داد و گفت این دو مداح خارگی را می‌شناسی؟ که گفتم یکی از آنها خودم هستم و هم برای من و هم ایشان جالب بود.
بارگاهی افزود: با توجه به اینکه سینه‌زنی سنتی از نظم و هماهنگی خاصی برخوردار است، در دوران کودکی به ما اجازه نمی‌دادند در سینه‌زنی‌ها شرکت کنیم و می‌گفتند هنوز برای شما زود است، یک شب سرد زمستان مقارن شده بود با شب سوم شهادت امام علی(ع)، بسیاری از سینه‌زنها به دلایلی نیامده بودند و به ما اجازه حضور دادند و گفتند هرچه بزرگترها کردند، شما هم انجام بدهید و هر چیزی خواندند شما هم زمزمه کنید و مثل آنها جواب دهید و آن نوحه معروف ماه رمضان «شیعیان وقت عزاست، ماتم شیر خداست/ از جفای ابن ملجم، فرق حیدر دوجاست» بود و ما هم گوشمان، چشممان و حواسمان را جمع کرده بودیم که هماهنگ باشیم، بنده خدایی که کنارش ایستاده بودم به جای «ابن ملجم» می‌گفت «ابن مریم» و در حالی که من نوحه را بلد بودم، اما جرات نمی‌کردم درستش را بگویم و بعد از سال‌ها که اتفاقی دیدمش، قضیه را برایش گفتم، اما هنوز بر کلمه «ابن مریم» اصرار داشت.
تشکیل مجمع الذاکرین خارگ
وی گفت: در سال 89 با پیگیری و هماهنگی لازم با مداحان بزرگ خارگ و امام جمعه محترم، مجمع الذاکرین خارگ را برای ساماندهی و آموزش مداحی راه‌اندازی کردیم و با رای عمومی، احمد ابتدایی به عنوان رئیس این مجمع انتخاب شد و کربلایی حسن توزی نیز به عنوان مدرس، پاره‌ای از مسائل را به مداحان عزیز آموزش داد و از طریق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی نیز مواردی در خصوص مداحی به دوستان آموزش داده می‌شود و مداحان تجارب خویش را در اختیار هم قرار می‌دهند.
بارگاهی ادامه داد: از نکات قابل بیان حضور برادران اهل سنت ما در عزاداری امام حسین(ع) است و حضور پررنگی در این مراسم دارند و حتی بسیاری از آنها در حسینیه‌ها مسئولیت‌هایی را بر عهده دارند و در یزله‌ها نیز به نوحه‌خوانی می‌پردازند و افرادی مثل حسن رباب یا حسن رفعتی، چرخی، محمد باغبانی، عبدالرضا قائدزاده، علی کنعانی و بسیاری دیگر را می‌توان نام برد.
آیین سینه‌زنی سنتی بوشهر
مراسم معنوی در این ماه معمولاً با «چاوشی» آغاز می‌شود که چاوشی‌خوان باید صدای حزین و دلنشین داشته باشد و این آواز را در دستگاه «دشتی» سر می‌دهد که معمولاً با دو یه سه بیت به استقبال ماه محرم می‌رود.
سینه‌زنی در بوشهر به صورت دایره‌وار انجام می‌شود، ابتدا عده‌ای از جوانان دایره کوچکی را اطراف ستون وسط حسینیه یا تکیه تشکیل می‌دهند و در این دایره هر کس با دست چپ کمربند یا شال کمری فرد سمت چپ خود را گرفته و با دست راست طبق یک ضابطه مشخص و ریتم معین به سینه می‌زند و سینه زدن باید با حرکت پا هماهنگ باشد و هنگام عقب‌نشینی پای چپ و جلو آمدن پای راست، سینه زد این دایره بزرگتر شده و قطر بیشتری پیدا میکند که در این هنگام «برساز» گروهی از سینه‌زنان پیشکسوت را به دایره دعوت میکند و صفوف دوم و تا آخر را به وجود می‌آورد و نوحه‌خوان اصلی مانند یک ناخدای مجرب و مسلط که کشتی را در امواج خروشان دریا با مهارت هدایت میکند، این انبوه آدمی را ماهرانه تا آخر مراسم رهبری میکند.
در اجرای نوحه «واحد» فقط نوحه‌خوان است که می‌خواند و سینه‌زن وظیفه‌اش چرخیدن، خم‌شدن و سینه‌زدن به شیوه‌ای خاص و با شور و حرارت بیشتری از زمان معمول سینه‌زدن است و در لحظه‌های آخر واحد، شور و هیجان به نقطه‌ای می‌رسد که فشار زیادی بر بدن و شخص وارد میکند و پس از پایان سینه‌زنی نیز نوحه‌خوان با دعایی برای همه حضار که معمولاً با کلمه «مرواتون همه سال» بیان می‌شود، مراسم را به پایان می‌رساند.
«آواز نوحه» نوعی ملو درام غم‌انگیز است که با داشتن صدای حزین و اجرای خوب می‌توان آن را دقیق اجرا کرد، این ملو درام غم‌انگیز یک نوع آواز ریتمیک و موسیقی کلامی متریک است، در نوحه اول از پرده و گام پایین شروع می‌شود و نوحه‌های بعدی گام نوحه‌خوان بالاتر می‌رود و این شور و فرازها زمانی به اوج خود می‌رسد که به نوحه واحد می‌رسند.
سینه‌زنی بوشهری، نمادی از اتحاد و همبستگی است
در گذشته سرعت سینه‌زنی بسیار کندتر از امروز بوده، اما در حال حاضر در نوحه‌های اول، خبری از آن کندی حرکت نیست و بیشتر سینه‌زنان با این شیوه و سبک بهتر کنار می‌آیند و در گذشته به رسائی صدای مداحان بیشتر اهمیت داده می‌شد، اما امروزه با گام‌های پایین نوحه‌ها را آغاز می‌کنند.
سینه‌زنی سنتی استان بوشهر در واقع مفهومی از اتحاد و همبستگی است و هم‌صدایی، همنوایی جمعیت سینه‌زن، یک رنگی، یکدلی و یگانگی جمع را بازگو میکند و این یگانه شدن در «واحد» به اوج خود می‌رسد.
این سینه‌زنی در منطقه خارگ علاوه بر اینکه ریشه در اعتقادات مذهبی، سنت‌ها و باورهای مردم دارد، نوعی تعلق خاطر به واقعه کربلا و عشق به حضرت امام حسین(ع) را نشان می‌دهد و همواره یکی از دلایل اصلی اتفاق و اتحاد مردم در برابر نیروهای بیگانه و متجاوز نیز بوده است.
نوحه‌خوانان و نوحه‌سرایان بوشهری
از بوشهر نوحه‌خوانان و نوحه‌سرایان بسیاری برخاستند که برخی از آنها هم سراینده شعر، هم آهنگساز و یا ریتم‌ساز و هم نوحه‌خوان آن بوده‌اند و هستند و مرحوم ناخدا عباس دریانورد، مرحوم محمد شریفیان، مرحوم جهانبخش کردی‌زاده، مرحوم غلامرضا اصلاح پذیر، مرحوم سیدعلی مهیمنیان، مرحوم علیباش خرمائی، مرحوم عبدالحسین خرمائی، حاج مصطفی گراشی، مرحوم علی دشتی، عبدالحمید دشتی‌فر، مرحوم باقر آرامی، کربلایی حسن توزی و مرحوم رضا صفائی از سرشناس‌ترین این افراد هستند و از نوحه‌سرایان نیز می‌توان به سید کاظم موسوی، شیخ علی دوانی، سیدمحمد محزون، سیدجواد عین الملک، سیدمحمد هاشمی فرد، مرحوم سیدابوالمکارم بلادی، محمد فتوت، محمد جواد جعفری همت، محمود موجی، غلامعباس ابتدایی، حمید گزی، احد جمالی و بسیاری دیگر اشاره کرد.
دمام زنی
در این همنوازی معمولاً 7 نفر دمام‌زن، 5 نفر سنج‌زن که دو نفر در راس گروه و سه نفر در انتها قرار می‌گیرند و سومین ساز این همنوایی هم «بوق» که معمولاً از جنس شاخ حیوانات درست می‌شود، است که اغلب از خارج از ایران آورده می‌شود و نادر است.
دمام‌زنان سه به سه روبروی یکدیگر قرار می‌گیرند و یک دمام زن هم در راس گروه می‌ایستد دمام‌زن آخر صف، ریتم اصلی و پایه‌ای دمام را بر عهده می‌گیرد که این ریتم دو ضربی است و دو دمام‌زن نیز در لفظ محلی بصورت «غمبر» می‌نوازند کار این دو دمام‌زن، همان ریتمی است که چهار دمام زن دیگر می‌نوازند، با این تفاوت که جای سکوت بین ضربهای آنها را با ضربه دست پر می‌کنند در راس گروه نیز به لفظ محلی «اشکون‌زن» قرار می‌گیرد دمام اشکون‌زن از سایر دمام زن‌ها کوچکتر است و یک نوع ریتم خاص را بر اساس سنت محلی می‌نوازد.
تقوا و شناخت سیده اهل بیت، مهم‌ترین گام برای مداحان جوان
مداح برجسته خارگی تصریح کرد: جوانان امروز باید قبل از هرچیز تقوا و شناخت سیره اهل بیت و مطالعه بر روی زندگانی ائمه اطهار بخصوص به ویژه حادثه کربلا و شناخت اهل بیت حاضر در حادثه کربلا را افزایش دهند و بعد تمرین مستمر، شناخت مستمر دستگاه‌های موسیقی، ردیف‌های آواز، فراگیری اذان و ادعیه‌ها، اخلاص و افتادگی، بهره‌گیری از اساتید راهنما و حفظ ظاهر و شئونات اسلامی در کنار سیرت باطن را در دستور کار قرار دهند و امروز با پیشرفت علم، در دسترس بودن اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی، آموزش‌های مداحی و نوحه‌خوانی، ردیف‌های موسیقی و آواز براحتی فراهم شده است که لازمه کار یک مداح باید باشد.
- See more at: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930807000400#sthash.CQmMrNTW.dpuf
